2024-04-20

Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych na majątku podatnika może rodzić skutki odszkodowawcze – organy państwa zobowiązane są do zachowania sprawiedliwej równowagi między wymogami interesu publicznego a podstawowym prawem własności podatnika. Odpowiedzialność za skutki wprowadzenia przepisów budzących wątpliwości ponosi państwo.

Serdecznie polecam artykuł dr Ewy Prejs (UMK) o precedensowym wyroku ETCZP dotyczącym szkody powstałej poprzez zabezpieczenie zobowiązań podatkowych (Każda bezprawność działania zobowiązuje państwo do naprawienia szkody. Rozważania na tle wyroku ETPCz z 5.10.2023 r. w sprawie Andrzej Ruciński przeciwko Polsce, sprawa nr 22716/12, PP 2024, nr 3, s. 18-29).

W sprawie wydano decyzje zabezpieczające, a następnie decyzje wymiarowe w podatku akcyzowym – przy czym te ostatnie zostały końcowo uchylone. Co istotne, przy wykładni przepisów stanowiących podstawę decyzji wymiarowych występowały istotne wątpliwości interpretacyjne. 
ETCZP wskazał, że samo zastosowanie środków zabezpieczających stanowi usprawiedliwione ograniczenie prawa podatnika do spokojnego korzystania z jego własności, w szczególności w świetle uzasadnionego celu. Środki te wykraczają jednak poza usprawiedliwione podstawy, jeżeli w nieuzasadniony sposób ograniczają zdolność podatnika do zarządzania swoim mieniem, zwłaszcza jeśli postępowanie jest przewlekłe. 
W badanej sytuacji podatnik został zmuszony do poniesienia istotnych konsekwencji finansowych rozbieżnych praktyk władz publicznych, podczas gdy to państwo ponosi odpowiedzialność za błędy lub zaniechania wynikające z ich działań. Ograniczenia nałożone na majątek podatnika przez ponad trzy lata stanowiły dla niego indywidualne i nadmierne obciążenie, naruszając sprawiedliwą równowagę, która powinna być zachowana między ochroną prawa własności a wymogami interesu ogólnego. ETPCz zwrócił też uwagę, że organy nie rozważyły wystarczająco możliwości podjęcia mniej inwazyjnych środków w odniesieniu do majątku podatnika, który proponował zastosowanie zabezpieczenia interesu majątkowego wierzyciela w innej formie aniżeli zajęcie zabezpieczające.

ETCZP ocenił, że odmowa przez polskie sądy powszechne zasądzenia na rzecz podatnika wypłaty należnego mu od Skarbu Państwa odszkodowania z tytułu szkody, której podatnik doznał w majątku na skutek niezgodnego z prawem działania polskich organów podatkowych, narusza chronione postanowieniami art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Obowiązek odszkodowawczy państwa nie ogranicza się jedynie do przypadków, w których bezprawne działanie organów miało charakter rażący. W procesie odszkodowawczym dotyczącym odpowiedzialności Skarbu Państwa za działania lub zaniechania organów władzy publicznej nie może on bronić się zarzutem, że działanie organów, choć błędne, było usprawiedliwione okolicznościami wynikającymi z wątpliwości co do treści przepisów.

#egzekucjaadministracyjnazabezpieczenia #odpowiedzialnośćskarbupaństwa #odszkodowaniezazabezpieczenie #podatki